Rozważania na temat integracji sensorycznej

Rozważania na temat integracji sensorycznej

Termin integracja sensoryczna (SI) oznacza proces, w którym odbierane przez zmysły bodźce są organizowane i integrowane przez układ nerwowy tak, by można było je wykorzystać do uzyskania odpowiedniej reakcji organizmu.

Każdego dnia do naszego układu nerwowego za pomocą zmysłów dociera tysiące informacji. Jedne są istotne, drugie mniej, a jeszcze inne są ignorowane przez mózg. Część z nich jest integrowana z innymi wrażeniami, dzięki czemu uzyskuje się reakcje adaptacyjną – czyli właściwą aktywność. Jednak czasem zdarza się tak, że reakcje na bodźce są nieprawidłowe, wtedy mówi się o dysfunkcjach, lub zaburzeniach procesów integracji sensorycznej.

Zwróćmy jednak uwagę na jedno – nikt nie jest doskonały. Każdy z nas ma jakieś słabsze i mocniejsze strony. Jedni grają na flecie, gitarze, pianinie, ale z bieganiem mają problem i potykają się o własne nogi, zaś inni świetnie sobie radzą z nauką języków obcych, ale złapanie przez nich piłki graniczy z cudem. Niektórzy z nas lubią się przytulać, wprost uwielbiają masaże, dla pozostałych jest to negatywne doznanie.

Nie zawsze zaburzenia w zakresie działania procesów integracji sensorycznej muszą być rozległe i dotyczyć wszystkich sfer. Istnieje wiele stopni i rodzajów zaburzeń. Mogą one dotyczyć wszystkich zmysłów tj. dotyk, słuch, wzrok, węch, smak, ruch (zmysły przedsionkowy i proprioceptywny), równowaga, bądź tylko kilku.

W zależności od rodzajów zaburzeń mogą one mieć negatywny wpływ na: proces nabywania umiejętności czytania i pisania, zdolności samoobsługowe, poczucie równowagi, koordynację ruchową, wywoływać trudności w zakresie motoryki małej i dużej (dziecko uważane jest za niezdarne). Poza tym mogą być przyczyną nadpobudliwości psychoruchowej, impulsywności, braku koncentracji uwagi, nadwrażliwości dotykowej, słuchowej oraz niskiej samooceny. Często niestety zachowania takie mylnie uznawane są za problemy emocjonalne, lub za „złe zachowanie” wynikające z nieodpowiednich metod wychowawczych, bądź ich braku.

Kiedy zaobserwujemy, że nasze dziecko ma problemy w zakresie którejkolwiek z wyżej wymienionych sfer, należy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty. Im wcześniej tym lepiej, gdyż układ nerwowy małego dziecka jest bardzo plastyczny (tzn. że posiada zdolność rozwoju i zmian, przez co i lepszego funkcjonowania) dzięki czemu łatwiej o rezultaty terapii.

Poprawnie wykonane testy, trafnie ocenione, współpraca z rodzicami oraz specjalistami z innych dziedzin (jeśli istnieje taka konieczność), a także dobrana do wieku i możliwości dziecka terapia są źródłem sukcesu. Należy jednak pamiętać, że terapia SI nie gwarantuje 100% „wyleczenia”, a jedynie pomaga w zmniejszeniu podstawowych deficytów oraz wzmacnia i poprawia funkcjonowanie w innych obszarach.
Niektórzy rodzice terapię SI uważają za zabawę. I tak w rzeczywistości jest. Terapeuta bawiąc się z dzieckiem, przemyca różne, odpowiednio do zaburzeń dobrane ćwiczenia, dzięki którym cały układ nerwowy i mózg integruje bodźce zmysłowe, by móc je wykorzystać w procesach uczenia się.

Ile trwa taka terapia? Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Wszystko zależy od rodzaju i stopnia deficytów, od chęci współpracy – zarówno dziecka, jak i rodziców. Na wszystko potrzeba czasu, a jak mówi twórczyni tej terapii, dr Ayres, dziecko potrzebuje czasu, by „zorganizować swój mózg”. Czasami wystarczą tygodnie, lub miesiące, innym razem potrzebne są lata, by w układzie nerwowym zaczęły zachodzić zmiany mające pozytywny wpływ na procesy integracji sensorycznej. Dziecko zaczyna nabierać wiary w siebie, wzrasta poczucie własnego ciała w przestrzeni, łatwiej się koncentruje, poprawia się zdolność nabywania umiejętności czytania i pisania, maleje nadpobudliwość i dziecko staje się „grzeczniejsze”.

Pamiętajmy, nie należy bagatelizować małych problemów, mówiąc „wyrośnie z tego”, bo tak nie będzie. Wystarczy czasem drobiazg, kilka zajęć z terapii SI, a dziecko będzie się czuło dużo lepiej we własnym ciele, bo odzyska nad nim kontrolę.

Kiedy powinniśmy zgłosić się do specjalisty i co powinno nas zaniepokoić?

(jeśli możesz przypisać swojemu dziecku niektóre z poniższych zachowań, zgłoś się do specjalisty)

DOTYK – Twoje dziecko m.in.:
• nie lubi kiedy się je dotyka;
• nie lubi dotykać nowych faktur;
• nie lubi nowych ubrań, ubrań z metkami;
• nie lubi zabaw w pisaku oraz produktach sypkich tj.: mąka, kasza, groch;
• chodzi na palcach;
• nie lubi chodzić boso;
• pociera dotknięte miejsca;
• reaguje zbyt mocno na dotknięcie;
• nie reaguje, gdy się uderzy lub skaleczy (nie zauważa tego);
• lubi mocne, intensywne zabawy (prawie bójki);
• nie lubi mycia głowy, twarzy, uszu, obcinania włosów i paznokci;
• jest agresywne w stosunku do innych (dzieci i dorosłych);
• wkłada przedmioty, ręce do buzi;
• siada na dłoniach;
• drapie się, szczypie, uderza.

PRZEDSIONEK – Twoje dziecko m.in.:
• lubi intensywne zabawy na huśtawkach, karuzelach, zjeżdżalniach;
• nie lubi wyżej wspomnianych zabaw;
• nie ma reakcji obronnych;
• jest statyczne;
• jest bardzo ruchliwe;
• łatwo traci równowagę;
• jest niezdarne;
• długo uczyło się jazdy na rowerze;
• unika nowych form zabawy;
• podpiera głowę przy jedzeniu, rysowaniu;
• buja się, kiwa, przebiera nogami.

KOORDYNACJA
• jest niezdarne, często się potyka;
• ma problemy z łapaniem piłki;
• ma trudności z nauczeniem się wiązania sznurowadeł;
• ciężko przychodzi mu nauczenie się nowej czynności;
• nie przytrzymuje kartki, gdy rysuje;
• ma problem z ubieraniem się (zapinanie guzików itp.).

PROPRIOCEPCJA / NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE
• ma nieprawidłowe napięcie mięśniowe (szybko się męczy, nieprawidłowa postawa ciała, przeprost w łokciach, kolanach, niewyraźna mowa);
• ma problemy z przystosowaniem ciała do zmian pozycji;
• jest niezdarne;
• chodzi na palcach;
• uderza głową, bądź ciałem o podłogę lub ściany;
• gryzie się, bije;
• chwyta przedmioty zbyt mocno lub zbyt lekko.

WZROK
• wydaje się być nadwrażliwe na światło;
• nie lubi, gdy zasłania mu się oczy;
• jest bardzo podekscytowane w miejscach oświetlonych, kolorowych;
• nie utrzymuje wzroku na przedmiocie;
• ma trudności z wodzeniem wzrokiem za przedmiotem lub źródłem światła;
• odwraca litery (b/d), cyfry (23/32);
• nie lubi przepisywania z tablicy;
• nie lubi czytać książek;
• ma problemy ze zrozumieniem tekstu;
• często uskarża się na bóle głowy.

SŁUCH
• ma trudności ze skoncentrowaniem się;
• rozpraszają je dźwięki, które są dookoła;
• nie lubi głośnych dźwięków;
• lubi głośne dźwięki, nawet samo je wydaje (np.: piszcząc);
• nie zauważa niektórych dźwięków;
• ma trudności ze wskazaniem gdzie jest źródło dźwięku;
• nie rozumie poleceń słownych;
• wymaga kilkukrotnego powtórzenia polecenia.

SMAK
• twierdzi, że wszystko smakuje tak samo;
• nie lubi pokarmów o określonej konsystencji (np.: papek);
• „poznaje świat” językiem.

WĘCH
• reaguje negatywnie na większość zapachów;
• ignoruje nieprzyjemne zapachy;
• poznaje świat korzystając z węchu (wszystko musi powąchać);
• nie rozróżnia zapachów.

ZACHOWANIE
• jest nadpobudliwe;
• jest stateczne;
• bywa agresywne;
• łatwo się rozprasza;
• jest labilne emocjonalnie;
• ma trudności z zasypianiem i niespokojny sen.

Aleksandra Kurowska – Polakowska
terapeuta Integracji Sensorycznej